/ 0
- Ayrıntılar
- Üst Kategori: Makaleler
- Gösterim: 6616
ZORUNLU BAĞIŞ VE YARDIMLARIN KALDIRILMASINA YÖNELİK SON DÜZENLEMELER *
I- GİRİŞ
Kamu hizmetlerinin fiyatlandırılması ve sunumu konusunda son dönemlerde yaşanan olumsuzlukların bertaraf edilmesi hayati bir gereklilik haline gelmiştir.
Kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinin bir karşılığı olarak vatandaşların ödedikleri vergilerle finanse yönteminin, kamu kurum ve kuruluşları bünyesinde faaliyet gösteren birtakım dernek ve vakıf gibi yönetici inisiyatifi ile oluşturulan kurumlarca dejenere edilerek ekstra yüklerle karşı karşıya kalınması artarak devam etmiştir.
Kamusal mal denilen ve kamu birimlerince sağlanan hizmetlerin fiyatlandırılmasının
,vergi ana gelir kalemi dışında karşılanması seçeneği dışındaki yöntemlerin anayasal ve yasalar bazında bir temeli olmamasına karşın yine de uygulamalarla toplumsal katmanlar haksızlıklara muhatap kılınmışlardır.
Yapılan kanun değişikliği ile en azından umulan, belirtilen olumsuzlukların engellenerek kamusal hizmet üretimi ve kullanımının geniş halk kitlelerince edinimi yönünde palyatif badireler de ortadan kaldırılmış olacaktır.
II- GETİRİLEN DÜZENLEME
Dernek ve Vakıfların Kamu Kurum Ve Kuruluşları İle İlişkilerine Dair Kanunu ile ; kamu kurum ve kuruluşlarını, kamu hizmetlerini veya personelini desteklemek üzere kurulan dernekler ve Türk Medeni Kanununa göre kurulan vakıfların kamu kurum ve kuruluşları ile ilişkileri düzenlenmektir.
II.1- Kapsam
Kamu kurum ve kuruluşlarını, kamu hizmetlerini veya
personelini desteklemek üzere kurulan dernekler ve Türk Medeni Kanununa göre kurulan
vakıflar ile bunların kamu kurum ve kuruluşları ile ilişkilerini kapsar.
Kanunla kurulan dernek ve vakıflar, vakıf üniversiteleri ve Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenecek vakıflar bu Kanun kapsamı dışındadır. Ancak, bu vakıfların hangi hükümlere göre faaliyette bulunacakları Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.
II.2- Temel ilkeler
a)Dernek ve vakıflar, kamu kurum ve kuruluşlarının ismini alamaz, bu kurum ve kuruluşların hizmet binaları ve müştemilatı içinde faaliyet gösteremez ve bu kuruluşlara ait araç ve gereci kullanamaz,
b) Dernek ve vakıflar kamu kurum ve kuruluşlarının sundukları hizmetlerle ilgili olarak gerçek ve tüzel kişilerden ücret, bağış, katkı payı ve benzeri adlar altında herhangi bir karşılık alamaz,
c) Kamu hizmetlerinde kullanılan araç, gereç, evrak, form ve benzeri malzemenin, bu
Kanun kapsamındaki dernek ve vakıflardan temin edilmesi istenemez,
d) Kamu kurum ve kuruluşları, dernek ve vakıflardan ihalesiz ve ilansız mal ve hizmet
satın alamaz,
e) Kamu görevlileri görev unvanlarını kullanarak dernek ve vakıf
organlarında görev alamaz,
f) Dernek ve vakıf organlarında görev alan kamu görevlileri, bu görevleri nedeniyle
ücret, huzur hakkı veya başka bir ad altında herhangi bir karşılık alamaz,
g) Dernek ve vakıfların yardım toplama ve bağış kabul hizmetlerinde kamu görevlileri
çalıştırılamaz,
h) Kamu kurum ve kuruluşlarının bütçelerinden bu Kanun kapsamındaki dernek ve vakıflara ödenek, yardım veya herhangi bir kaynak aktarılamaz.
II.3. Cezai Müeyyideler
Belirtilen ilkelere aykırı hareket eden
kamu görevlileri ile dernek ve vakıf yöneticileri, eylemleri başka bir suç oluşturmadığı
takdirde, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Ayrıca dernek ve vakıf
yöneticileri hakkında görevden alma işlemi uygulanır.
Hizmetin verilebilmesi için dernek veya vakfa bağış yapılması ya da kullanılacak
malzemenin dernek veya vakıftan temin edilmesinin zorunlu kılınması nedeniyle, kamu hizmeti
engellenmiş veya geciktirilmiş ise ceza yarı nispetinde artırılarak tatbik edilir.
Dernek tüzüğü veya vakıf senedi bu Kanuna aykırı olan veya bu Kanuna aykırı işlemleri tespit edilen dernek ve vakıflar, genel hükümlere göre kapatılır. Kapatılan dernek malları hazineye, vakıf malları ise Vakıflar Genel Müdürlüğüne intikal eder. Bu dernek ve vakıfların yöneticileri hakkında birinci fıkra hükümleri uygulanır.
II.4- Uyum Süreci
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce kurulan dernek ve vakıflar, Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içinde, dernek tüzüklerini veya vakıf senetlerini Kanun hükümlerine uygun hale getirir.
Dernek tüzüğünü veya vakıf senedini altı ay içinde bu Kanuna uygun hale getirmeyen veya bu Kanuna aykırı işlemleri tespit edilen dernek ve vakıflar, genel hükümlere göre kapatılır. Kapatılan dernek malları hazineye, vakıf malları ise Vakıflar Genel Müdürlüğüne intikal eder. Ayrıca, dernek tüzüğünü veya vakıf senedini bu süre içinde Kanuna uygun hale getirmeyen yöneticiler hakkında 3 üncü maddenin birinci fıkrası hükümleri uygulanır.
III- Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Yasası
TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalaşan 10.12.2003 tarih ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununda da bağış ve yardımlarla ilgili düzenlemelere yer verilmiştir.
Kanunun “Bağış ve yardımlar başlıklı 40 ncı maddesinde; “Herhangi bir gerçek veya tüzel kişi tarafından, kamu hizmetinin karşılığı olarak veya kamu hizmetleriyle ilişkilendirilerek bağış veya yardım toplanamaz, benzeri adlar altında tahsilat yapılamaz.
Kamu idarelerine yapılan her türlü bağış ve yardımlar bütçelerine gelir kaydedilir. Nakdi olmayan bağış ve yardımlar, ilgili mevzuatına göre değerlemeye tâbi tutularak kayıtlara alınır.
Kamu yararına kullanılmak üzere kamu idarelerine yapılan şartlı bağış ve yardımlar, dış finansman kaynağından sağlananlarda 28.3.2002 tarihli ve 4749 sayılı Kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla, hizmeti yapacak idarenin üst yöneticisi tarafından uygun görülmesi halinde, bütçede açılacak bir tertibe gelir ve şart kılındığı amaca harcanmak üzere açılacak bir tertibe ödenek kaydedilir. Bu ödenekten amaç dışında başka bir tertibe aktarma yapılamaz.
Bu ödeneklerden malî yıl sonuna kadar harcanmamış olan tutarlar, bağış ve yardımın amacı gerçekleşinceye kadar ertesi yıl bütçesine devir olunarak ödenek kaydedilir. Ancak, bu ödeneklerden tahsis amacı gerçekleştirilmiş olanlardan kalan tutarlar, tahsis amacının gerçekleştirilmesi bakımından yetersiz olanlar ile yılı bütçesinde belirlenen tutarı aşmayan ve iki yıl devrettiği halde harcanmayan ödenekleri iptal etmeye genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde Maliye Bakanı, diğer kamu idarelerinde üst yönetici yetkilidir.
Bağış ve yardımlar, kullanılmadığı veya amaç dışı kullanıldığı için geri istenildiği takdirde, bütçeye gider kaydıyla ilgilisine geri verilir. Şartlı bağış ve yardımın zamanında kullanılmaması nedeniyle doğacak zararlar ile amaç dışı kullanım nedeniyle yapılan harcamalar sorumluluğu tespit edilenlere ödettirilir.” Hükmü getirilmiştir.
Madde ile kamu gücü kullanılarak bağış ya da yardım toplanması hususunun yasaklanması suretiyle kamunun itibarının korunması ve kötüye kullanılmasının önlenmesi amaçlanmaktadır. Maddede, ayrıca kamu idarelerine yapılan şartlı ve şartsız bağışların kaydı, izlenmesi ve kullanılmasına ilişkin esaslar da öngörülmektedir.
Yine aynı Kanunun “Yetkisiz tahsil ve ödeme” başlıklı 72 nci maddesinde ise “Kanunların öngördüğü şekilde yetkili kılınmamış hiçbir gerçek veya tüzel kişi, kamu adına tahsilat veya ödeme yapamaz.
Yetkisiz tahsilat veya ödeme yapılması, kamu hizmeti karşılığında veya kamu hizmetleriyle ilişkilendirilerek bağış veya yardım toplanması veya başka adlarla tahsilat veya ödeme yapılması hallerinde; söz konusu tutarlar, yetkisiz tahsilat veya ödeme yapılanlardan alınarak, ilgisine göre bütçeye gelir kaydedilir veya ilgililerine iade edilmek üzere emanet hesaplarına kaydedilir. Ayrıca, bunlar hakkında ilgili kanunları uyarınca adli ve idari yönden gerekli işlemler yapılır” denilmektedir. Bu düzenleme ile de yetkisiz olarak kamu adına tahsilat ya da ödeme yapılması yasaklanarak, buna aykırı olarak gerçekleştirilecek tahsilatlarda yapılacak işlemler açıklanmıştır. Bu düzenleme, kamu itibarının korunmasını ve kamu gücünün kötüye kullanılmasını önlemeyi amaçlamaktadır.
IV- SONUÇ
Kamunun temel işlevi vatandaşlarının huzur ve refahını temin edebilmektir. Bunu geciktiren, engelleyen ve zorlaştıran usul ve yöntemlerin değiştirilmesi, yeniden düzenlenmesi şart ve zorunludur.
İlk adım olarak yıllardır süregelen kamusal hizmetlerin sunumunun ortadan kaldıran olumsuzlukların çıkış noktalarından biri dernek ve vakıf uygulamalarına nihayet bir yön verilmeye çalışılmaktadır.Umulan ve beklenilen, bu ve benzeri adımların sürekliliğinin temin edilmesidir.
* Yaklaşım Dergisinin Temmuz-2004 sayısında yayınlanmıştır. www.yaklasim.com